PODAŻ DOUSTNYCH POSTACI LEKÓW PRZEZ SZTUCZNE DOSTĘPY DO PRZEWODU POKARM – OPRAWA PÓŁTWARDA SZYTA – PRZYGOTOWANIE DO DRUKU

Z przyjemnością przedstawiamy Państwu owoc półrocznej pracy całego zespołu autorskiego: część ogólną poświęconą podawaniu leków przez sztuczne dostępy do przewodu pokarmowego oraz pogrupowany zbiór leków w tabelach: układ/przewód pokarmowy, krew i układ krwiotwórczy, układ sercowo-naczyniowy, układ moczowo-płciowy, leki hormonalne, leki stosowane w zakażeniach, leki przeciwnowotworowe, układ mięśniowo-szkieletowy, leki przeciwpasożytnicze, układ oddechowy, varia. Wszystkie tabele zawierają ok. 2500 pozycji. Będzie to najobszerniejsza polska publikacja na ten temat.

Oddajemy w Państwa ręce wyjątkową i niezwykle potrzebną publikację – pierwsze tak kompleksowe opracowanie dotyczące podawania leków przez sztuczne dostępy do przewodu pokarmowego. Książka ta w sposób przemyślany i systematyczny prowadzi czytelnika od podstaw – budowy i funkcji układu pokarmowego, przez rolę mikrobioty jelitowej w metabolizmie leków, aż po praktyczne aspekty farmakoterapii pacjentów żywionych dojelitowo.

To właśnie na styku teorii i praktyki zaczynają się prawdziwe wyzwania kliniczne – wtedy, gdy pacjent nie może już przyjmować leków doustnie, a konieczne staje się ich podanie przez zgłębnik, gastrostomię czy jejunostomię. W takich sytuacjach bezpieczeństwo farmakoterapii zależy od właściwego doboru postaci leku, sposobu jego przygotowania i podania – a wiedza w tym zakresie dotychczas pozostawała rozproszona, niepełna lub trudna do zastosowania w codziennej praktyce.

Publikacja ta wypełnia tę lukę w sposób modelowy. Oparta na aktualnych Charakterystykach Produktów Leczniczych, danych producentów, literaturze naukowej oraz bogatym doświadczeniu autorów, stanowi niezastąpione kompendium wiedzy dla każdego klinicysty opiekującego się pacjentem korzystającym ze sztucznego dostępu do przewodu pokarmowego. Przejrzyste tabele, klarowne opisy i praktyczne wskazówki sprawiają, że z tą książką można czuć się zaopiekowanym i bezpiecznym – zarówno jako lekarz, pielęgniarka, jak i farmaceuta.

To dzieło powstało pod patronatem POLSPEN – Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu, które od początku dostrzegało pilną potrzebę stworzenia rzetelnego, uporządkowanego źródła wiedzy w tym obszarze.

Z ogromnym uznaniem dziękuję zespołowi autorów za imponującą pracę i konsekwencję w tworzeniu tej publikacji. To właśnie takie inicjatywy budują bezpieczeństwo terapii i wspierają codzienną praktykę zespołów zajmujących się leczeniem żywieniowym.

Dr hab. Dorota MAŃKOWSKA-WIERZBICKA
Prezes POLSPEN

Przedstawiona do oceny monografia w sposób szczegółowy i precyzyjny opisuje charakterystykę doustnych postaci leku, alternatywne postacie leków, które mogą być stosowane u pacjentów żywionych dojelitowo oraz zasady przygotowania leków do podania przez sztuczne dostępy do przewodu pokarmowego. Szczególnie wartościowe jest zestawienie tabelaryczne, w którym Autorzy omówili sposób postępowania dla ponad 2600 leków oraz rozdział poświęcony lekom niebezpiecznym, które przy chronicznym narażeniu stają się czynnikiem szkodliwym dla personelu medycznego lub opiekuna pacjenta.
Dopełnieniem przedstawianych zagadnień są rozdziały wstępne poświęcone tematom związanym z budową i funkcją przewodu pokarmowego oraz z rodzajami sztucznych dostępów do przewodu pokarmowego. Pobieżnie przedstawiono również niektóre zagadnienia farmakokinetyczne.
Sporządzanie dawek indywidualnych leków do podania przez sztuczne dostępy do przewodu pokarmowego powinno być zarezerwowane dla farmaceutów. Biorąc jednak pod uwagę powszechność stosowania żywienia dojelitowego, w tym realizowanie tej procedury w warunkach domowych, niemożliwe wydaje się, aby zawsze leki takie sporządzał farmaceuta. Z tego względu niezbędne jest stworzenie wytycznych postępowania, dotyczących bezpiecznej farmakoterapii pacjentów żywionych dojelitowo. I takim właśnie opracowaniem jest oceniana monografia. Powinna ona być obowiązkową lekturą dla wszystkich osób zaangażowanych w proces leczenia pacjentów żywionych dojelitowo, rozpoczynając od lekarzy, przez pielęgniarki, farmaceutów, dietetyków i kończąc na opiekunach pacjentów.
Z pełnym przekonaniem mogę stwierdzić, że oceniana monografia wypełni lukę w literaturze przedmiotu w zakresie prawidłowego postępowania z lekiem podawanym przez sztuczny dostęp do przewodu pokarmowego, a zawarte w monografii informacje będą cennym i wartościowym źródłem wiedzy dla wszystkich, którzy są zaangażowani w proces leczenia pacjentów żywionych dojelitowo.

Dr hab. Maciej STAWNY, prof. UMP

Katedra i Zakład Chemii Farmaceutycznej

AUTORZY

Mgr farm. Paulina Bocian: Copernicus Podmiot Leczniczy Sp. z o.o. w Gdańsku

Dr n. farm. Witold BRNIAK: Katedra Technologii Postaci Leku i Biofarmacji, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

Dr n. med. Katarzyna MATYSIAK-LUŚNIA:  Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii USK we Wrocławiu, Członek Zarządu POLSPEN, Przewodnicząca Sekcji Paliatywnej POLSPEN

Mgr farm. Ewelina Lubieniecka-Archutowska: Apteka Szpitalna Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku

Mgr farm. Gabriela Pierzynowska: Copernicus Podmiot Leczniczy Sp. z o.o. w Gdańsku

Mgr farm. Kamila Urbańczyk: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny we Wrocławiu / Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich  we Wrocławiu 

Mgr farm. Anna Well: Szpital SP ZOZ MSWiA we Wrocławiu

SPIS ROZDZIAŁÓW

R01. Budowa i funkcja układu pokarmowego w kontekście wchłaniania leków: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i jego części, jelito grube i jego części 

R02. Wchłanianie w przewodzie pokarmowym: czynniki wpływające na procesy wchłaniania i biodostępności w stanie fizjologii; czynniki wpływające na procesy wchłaniania i biodostępności w stanach chorobowych

R03. Losy leku w organizmie człowieka: farmakokinetyka i farmakodynamika; LADME: czynniki wpływające na osiągnięcie efektu leczniczego

R04. Wpływ funkcji przewodu pokarmowego na farmakokinetykę leków: czynniki niemodyfikowalne: wiek, płeć, pochodzenie etniczne, uwarunkowania genetyczne; czynniki modyfikowalne: stan pacjenta, w tym różne zaburzenia i choroby oraz skład diety

R05. Sztuczne dostępy do przewodu pokarmowego: rodzaje; wpływ na losy doustnych postaci leku

R06. Aspekty prawne stosowania leków poza wskazaniami rejestracyjnymi

R07. Charakterystyka doustnych postaci leku: postaci stałe: proszki, granulaty, tabletki (ich rodzaje), kapsułki miękkie i twarde; postaci płynne: roztwory, krople, syropy, zawiesiny, opis najważniejszych cech postaci leku jakie mogą być stosowane drogą doustną; wpływ postaci leku na szybkość i miejsce uwalniania, sposób i czas działania; jakie substancje pomocnicze mogą być obecne w poszczególnych postaciach leku i jaki może być ich wpływ na podawanie leku za pomocą sztucznych dostępów

R08. Sposoby podawania leków drogą dojelitową: na co zwrócić uwagę wybierając lek do podania pacjentowi żywionemu drogą enteralną; co można, a czego nie można robić z lekiem przed podaniem drogą dojelitową; sposoby prawidłowego przygotowania poszczególnych form leku do podania

R09. Alternatywne postaci leku, dla leków zwykle stosowanych: czym można zastąpić leki, które nie nadają się do podawania drogą dojelitową; w jaki sposób szukać informacji na temat innych leków i możliwości ich podania drogą dojelitową

R10. Leki niebezpieczne: leki, których nie należy dzielić i kruszyć ze względu na ryzyko dla personelu medycznego lub opiekuna osoby żywionej dojelitowo; w jaki sposób unikać narażenia osoby przygotowującej lek do podania na kontakt z substancjami niebezpiecznymi; przykłady leków niebezpiecznych wraz z opisem postępowania z nimi

R11. Kompendium leków stosowanych u pacjentów żywionych dojelitowo: zestawienie tabelaryczne (kilkaset leków); układ według klasyfikacji anatomiczno-terapeutyczno-chemicznej (ATC); propozycje alternatywnych form leku z tą samą substancją leczniczą odpowiednich do podania drogą dojelitową; propozycje alternatywnych leków o zbliżonym działaniu odpowiednich do podawania drogą dojelitową; ryzyko interakcji poszczególnych leków z pożywieniem, na co zwrócić uwagę podając je drogą dojelitową; wyróżnienia wizualne pozwalające w szybki i łatwy sposób znaleźć potrzebne informacje w kompendium; skorowidz alfabetyczny według nazw międzynarodowych oraz nazw handlowych w celu wygodnego i szybkiego wyszukiwania konkretnych leków w dowolny sposób

R12. Indeks substacji leczniczych